Çatlak [Stria] nedir?
Çatlakların tıbbi adı ‘striae distensae’dır (aynı zamanda stria veya stria atrophican olarak da adlandırılır – ciltte incelme olur) ve çevredeki sağlam cildin aksine çatlaklar ciltte ki çizgi çizgi, şerit görünümü tanımlar. Çatlak tedavisi bu görünümü azaltabilen işlemleri tanımlar. Yok eden işlemler yoktur.
Cilt iki tabakadan oluşur. Bunlardan üstte bulunan ve temas ettiğimiz yüzeyin adı epidermistir. Dermis ise onun altında ki besleyici tabakadır. Epidermisin de kendi içinde 5 tabakası vardır. Güneşte yandığımızda, yüzeyel bir soyulmada kendiliğinden iyileşen ve kendini yenileyebilen bir tabakadır. Hatta 120 günde bir de düzenli olarak bu tabaka değişmektedir. Altta ki dermis ise kendini yenileyemez. Dermis derimizin dayanıklılığını sağlayan kollagen ve fibroblast denilen yapılardan çok zengindir. Çatlak denilen durum ise gerilime ve beraberinde ki bir çok nedene bağlı olarak dermisin yırtılması ama epidermisin sağlam kalması durumudur. Bu yüzden çatlaklar; erken dönemde pembe kızarık (Stria Rubrae) sonra da ten renginde veya daha açık (Stria Albae) bir hal alır. Çatlaklar derinin dayanıklılığını ve sıkılığını kaybetmesine neden olurlar ve sarkma, gevşeme ve düzensiz görünümün ortaya çıkmasından sorumludur.
Çatlak türleri aşağıda ki gibi de sınıflandırılırlar;
- Striae gravidarum: Hamilelik sonucu oluşan çatlaklar.
- Striae nigrae: Koyu gri veya siyah çatlaklar (genellikle daha koyu tenli cilt tipleri için geçerlidir).
- Striae caerulea: Koyu mavi / morumsu çatlaklar (yine koyu tenli olanlar için de geçerlidir).
- Stria atrofikans: Uzun süreli kortikosteroid kullanımına bağlı olarak veya cerrahi bir prosedürden sonra Cushing sendromlu hastalarda gelişebilir.
Vücut çatlakları neden oluşur?
Özellikle ergenlik gibi vücudun hızlı büyüme dönemlerinde, hamileliğin 2. ve 3. üç aylık dönemlerinde ki gibi kadın vücudunun hızlı büyümesi sırasında, hızlı kilo alımına bağlı dönemlerde ve hormonal nedenlerle Cushing Sendromu gibi hastalıklarda görülen bir durumdur.
- Gebe kadınlar: Hamilelik sonucu ortaya çıkan çatlakların sıklığının % 43 ile% 88 arasında olduğu tahmin edilmektedir (bu nedenle çatlaklar kadınlarda erkeklerden daha yaygındır).
- Ergenler: Büyüme atakları yaşayan gençlerin % 6 ila % 86’sında çatlaklar geliştirebileceği tahmin edilmektedir. Bunlardan erkeklerin kızlardan daha az sıklıkta etkilendiği görülmektedir. Kız ve erkek çocuklar arasında büyüme atakları için ortalama yaş yaklaşık 16’dır.
- Obezite : En az % 43’ünde çatlak gelişimi görülmektedir.
Çatlak gelişimine neden olan durumlar nelerdir?
Kişisel faktörler;
- Genetik / aile öyküsü (azalmış kollajen ve fibronektin genleri, çatlakların oluşumu ile ilişkili olduğu düşünülmektedir)
- Göğüs veya uyluk bölgelerini etkileyen kişisel çatlak öyküsü
- Ani kilo alımı / obezite veya dramatik kilo kaybı
- Genç büyüme atakları
- Vücut geliştirme yoluyla kas kazanımları (egzersize bağlı kas hipertrofisi)
Tıbbi durumlar ve çatlaklara neden olabilecek ilaç kullanımı
- Cushing sendromu (aşırı kortizol üretimine ve kilo alımına yol açar)
- Marfan sendromu (büyüme ve gelişmeyi etkileyen bağ dokusu anormallikleri)
- Ehlers-Danlos sendromu (morarmaya eğilimli gergin cilt ile karakterize bir durum)
- Anoreksiya nervoza (bir kişinin dramatik kilo kaybı yaşayabildiği ve tehlikeli derecede zayıf hale geldiği bir yeme bozukluğu)
- Kronik karaciğer hastalığı (karın içinde sıvı birikimine neden olan ve çatlak oluşumuna neden olan asit / seyreltik yüzeysel damarların gelişimi)
- Egzama veya sedef hastalığının (kronik) tedavisinde kullanılan sistemik ve topikal kortikosteroid ilaçlar (endojen veya eksojen) – kortizon, hidrokortizon, prednizolon, triamsinolon ve metilprednizolon.
- Kemoterapi (tedavinin bir yan etkisi olarak cilt reaksiyonlarını ve kilo dalgalanmalarını tedavi etmek için topikal steroidlerin kullanılması çatlaklara yol açabilir)
- Doğum kontrol hapları (hormonal etkiler)
Çatlaklara neden olan cerrahi prosedürler;
- Doku genişleticileri içeren meme büyütme ve cerrahi prosedürler (genellikle meme rekonstrüksiyon prosedürlerinde kullanılır)
- Organ nakli prosedürleri
- Kardiyak cerrahi prosedürler
Hamilelik ve çatlaklar;
- Hamilelik sırasında çatlakların gelişmesine dair bir aile öyküsü (doğal yatkınlık)
- Ergenlik yıllarında veya 20’li yaşların başında hamile olmak – (Daha genç cildin fibrillinde (bağ dokularında elastik liflerin oluşumunda rol oynayan glikoprotein) kırılganlık yaşayabileceğine inanılmaktadır.)
- Hamilelikte aşırı kilo alımı
- Çoğul gebelik
- Hamilelik öncesi yüksek BMI, çatlak geliştirme riskini artırır.
- Memeyi / göğüsleri etkileyen gebelik öncesi çatlakların varlığı
- Daha yüksek doğum ağırlıklı veya gebelik yaşına göre büyük olduğu belirlenen bir bebek taşımak
- Polihidramnios (hamile bir kadının amniyotik kesesinde aşırı amniyotik sıvının bulunduğu bir durum)
Çatlak tedavisi var mı?
Çatlak tedavisi için altın standart bir tedavi yoktur. Çoğu doktor, çatlaklar en aktif aşamalarındayken (yani hala yeni oluştuklarında ve mor / kırmızı renkte olduklarında) tedaviyi önerecektir. Olgunlaştıktan sonra (yani solup beyaz veya gümüşi bir görünüme büründüklerinde), çatlakların ortadan kaldırılması daha zor ve hatta imkansızdır.
Çatlak tedavisin amaçları nelerdir?
Tedavinin temel amacı, çatlakların görünümünü iyileştirmek ve cildi mümkün olduğu kadar eski kalitesine geri döndürmektir. Bu nedenle, tedavi terapilerinin en etkili olabilmesi için aşağıdakileri ele alması gerektiği belirlenmiştir:
- Enflamasyonu azaltın (renk değişikliği ve ödem / şişme)
- Kolajen üretimini artırın
- Fibroblastik aktiviteyi, esnekliği ve kan perfüzyonunu (vücudun dokularına yeterince iletilen oksijenli kan) uyarın
- Cildin hidrasyonunu artırın
- Antiinflamatuar özellikleri başarıyla uygulayın
- Hücre proliferasyonunu iyileştirin (hücre üretimi ve bölünmesi arasında sağlıklı bir denge oluşturun)
Memeler de çatlak tedavisi ?
Genellikle ergenlik, hamilelik ve kilo alımına bağlı oluşan meme çatlaklarının diğer bölge çatlakları gibi açık ve net bir tedavisi olamamakla birlikte bazı uygun vakalarda meme dikleştirme ameliyatı ile bir kısım çatlaklardan kurtulmak mümkün olabilmekte (cerrahi çatlak tedavisi) ve meme cildi ameliyat sonrasında kısmen daha gergin bir görünüm kazanabilmektedir.
Karında ki çatlak tedavisi?
Karın bölgesinde ki çatlaklar aslında diğer bölgelere göre cerrahi ile nisbeten tedavi edilebilen sorunlardır. Burada da uygun hasta seçimi önemlidir. Karında sarkma gibi ciltte gevşemeye kadar giden problemi olanların karın germe ameliyatı ile göbek çatlak tedavisi, azaltılması bazen mümkün olabilmektedir.
Çatlak tedavisinde kremler işe yarar mı?
Bazı etken maddeler cilde tamamen zararlı olmasa da, losyonlar, kremler ve serumlar tedavinin yalnızca bazı temel hedeflerine hitap ediyor olabilir. Elde edilebilecek sonuçlar çeşitli ve asgari düzeyde olabilir, ancak bu ürünlerin çoğu cilde bazı yararlı etkileri olan aktif bileşenler içerir.
